Monday, 10 August 2015

मानवतेची उपासना करणा-या निसर्गप्रेमी डॉ.सुनितीबाई


“आपल्या वसुंधरेला-पृथ्वीला सर्व बाजूने ओरबडण्याचे,लुटण्याचे सुरू असलेले काम आणि जगातील वाढते प्रदुषण ही या ग्रहावरील आजची सर्वात मोठी आव्हाने आहेत,” हे उदगार आहेत डॉ.सुनितीबाईंचे. त्या मानवतेच्या पुजारीच होत्या.

1986 मध्ये शासकीय रूग्णालयात दाखल झालेल्या 6 महिलांच्या रक्ताची तपासणी डॉ.सुनितीबाईंनी केली. या महिलांना एचआयव्ही असल्याचे त्यांनी सिध्द केले. त्यामुळे भारतातील पहिला एडसग्रस्त रूग्ण आणि ही समस्या अधिकृतपणे देशासमोर आली. त्यांनी एडसग्रस्त महिलांच्या सेवेला आयुष्य वाहून घेतलं होतं.

डॉक्टर सुनितीबाई सोलोमन यांच्या सामाजिक त्यागाला तोड नाही. तामिळनाडूत एक साधी मायक्रोबॉयोलॉजिस्ट म्हणून त्यांनी संशोधन-सेवा सुरू केली होती.

“भारतात 30 वर्ष काम करूनही एचआयव्हीविरोधी लस सापडली नाही. हे दुर्देव आहे,” असे त्या म्हणत असत. संशोधनापेक्षाही त्यांनी एक धक्कादायक निष्कर्ष सांगितला तो असाः एचआयव्हीपेक्षाही रूग्णाचा बळी जातो तो त्या आजाराचे मानसिक शल्य सतत टोचण्याने व रूग्णाला वाळीत टाकण्याच्या प्रकाराने..!

डॉ.सुनितीबाई म्हणत असत की,” पुढील 10 वर्षात नव्या आजारांची समस्या असेल. मात्र, 25 वर्षांनंतरची समस्या ही अन्न, नष्ट होणारी जंगलं-वनसंपदा आणि पर्यावरणाची असेल. आणि 50 वर्षानंतर तर जगात पाण्यासाठी युध्द होतील.”

“मनात शुध्द हेतु ठेवून गरजूंना मदत करणं हे माझ्या आयुष्यातील आनंदाचं गुपित आहे,” असेही त्या सांगत.

डॉ.सुनितीबाई सारख्या किती तरी महान स्त्रिया भारतात आहेत. दुर्देवाने त्यांची ओळख देशभर मृत्युनंतर होत असते. या महिलांपासून “भारतरत्न” किंवा “पदमश्री-पद्मविभुषण” असे किताब देखील लांब असतात.

फाशीः एक किळसवाणी परंपरा


एका माणसाने दुस-या माणसाचा किंवा मानवी समुहाचा हेतुपूर्वक जीव घेण्याचा प्रकार किळसवाणा आहे.
निसर्गात माणूस सोडला तर कोणताही प्राणी हेतुतः आणि ते देखील जीव जाईपर्यंत समुहाची हत्या करीत नाही. अगदी वाघ,सिंह देखील झुंडीने आले आणि 10-10 हरणांना मारून निघून गेले, असे दिसत नाही.

मानवी इतिहासात मात्र जगाच्या
सर्व संस्कृतीत माणसांकडून माणसांच्या हत्या होत आलेल्या आहेत. पृथ्वीवरील किंवा पृथ्वीबाहेरील दिव्य शक्तींसाठी माणसाचा जीव माणसाकडून घेतला जात होता. ते समाज असंस्कृत,रानटी,तर्क-विचार-बुध्दी समृध्द नव्हते. मात्र, आधुनिक युग सुरू झाले तरी माणसाने माणसाला मारणे कायदेशीररित्या सुरू आहे.

अमानवी कृत्य करणा-या माणसाला कायद्याचा आधार घेवून पुन्हा मारावे म्हणजे हिंसेला हिंसेने उत्तर देण्याचे तत्वज्ञान आहे. या तत्वातून हिंसा कधीही संपत नाही. त्यावर मधला उपाय म्हणजे अशा अमानवी व्यक्तींना मानवी समुहापासून आयुष्याच्या अंतापर्यंत बंदीखान्यात ठेवणे.

जगात किती तर देश आता फाशीच्या संकल्पनेपासून बाजूला जात आहेत. माणूस सुसंस्कृत आणि मानवतावादी होत असल्याचे ते लक्षण आहे. जीव घेणे हे मानवी ध्येय कधीही असू शकत नाही. बुध्दीजिवी आणि सुसंस्कृत मानवी समुहाचे तर कधीच नाही.

सुखी शेतक-याची कथा


काही शेतकरी अपार कष्ट करतात. त्यांच्या जिद्दीला आणि घामाला सलाम करावासा वाटतो. अहमदनगर सारख्या अवर्षण भागात निवृत्ती देवकर नावाचा असाच एक शेतकरी रहातो.

2007 सालापर्यंत दोन वेळच्या जेवणाची भ्रांत निवृत्तीरावांना होती. भाऊ ज्ञानेश्वरला घेत निवृत्तीरावांनी पाणीटंचाईवर तोडगा शोधला. कर्ज घेण्याचं ठरवलं.

कष्ट आणि तांत्रिकदृष्ट्या शेती केल्याशिवाय तरणोपाय नाही, असे त्यांच्या लक्षात आले. त्यांनी पाण्यासाठी सव्वा कोटी लिटर क्षमतेचे शेततळे उभारले. 10 लाखाचे कर्ज काढून डाळिंबबाग आणि झेंडुशेती केली.

तीन वर्षांत त्यांनी कर्ज फेडले. आता हाती पैसा आहे. मनगटात बळ आहे. कष्ट करण्याची वृत्ती वाढली आहे.
निवृत्तीराव मला म्हणाले, “शेतीत भरपूर लूट असते. पण लढावं लागतं. आता मी सुखी आहे.”

या निवृत्तीरावांचं शिक्षण आहे इयत्ता आठवी पास..!

कॉस्मोपॉलिटन संस्कृतीची झाकलेली दुसरी बाजू



महाराष्ट्राच्या 250 शहरांमध्ये अजूनही पावणेदोन लाख घरांमध्ये अशी शौचालये आहेत की ती स्वच्छ करण्यासाठी कामगारांचा वापर करावा लागतो. हाताने मानवी मैला वाहून आपला उदरनिर्वाह करणारे कामगार आणि अशा प्रथा चालू ठेवणारी आपली प्रजा म्हणजे आपल्या सुशिक्षित संस्कृतीला काळिमा फासणारी बाब म्हणावी लागेल.


जगण्यासाठी गरीब माणूस काहीही करतो आणि आपल्याला हवे तसे जगण्यासाठी काहीजण माणुसकीही गहाण टाकतात, याचे उदाहरण म्हणजे आजही हाताने मैला वाहण्याची चालू असलेली प्रथा.


शहरे वाढलीत पण स्वच्छतेचे महत्व अजूनही पटलेले नाही. अस्वच्छ परिसर हा आपल्याला माणुसकीला लागलेला डाग वाटत नाही. स्मार्टसिटी संकल्पना आली पण गावच्या,शहरातील टॉयलेटस् अजून स्वच्छ दिसत नाहीत.


रस्त्यात पडलेली घाण, कचरा फेकणारी माणसं, थुंकणारी सुशिक्षित किंवा अशिक्षित व्यक्ती पाहून हे चालायचंचअसं सांगून लोक आपआपली काम करतात. त्यामुळे राज्यकर्तेही फारसे लक्ष देत नाहीत. नोकरशाही देखील मग जशी प्रजा-तसा राजा आणि तसेच आपण, असे सांगत पुढे सरकत असते.


आपण कॉस्मोपॉलिटन होत असलो तरी स्वच्छता,जात,धर्म,प्रांत,बंधुत्वाच्या संस्कृतीत कुठे कुठे मागास राहिलो आहोत. शहरीकरणाच्या धुंदीत असा मागासलेपणा दिसत नाही आणि दिसला तरी तो जाणवत नाही.


विकास आणि सुसंस्कृत माणूस तशी समाजरचना याबाबतीत जपानसारखे देश कितीतरी आदर्शवत आहेत. पण, आपल्याला दुस-याला चांगले म्हटलेलेही चालत नाही. कारण नकळत वैचारिक अस्वच्छतेचाही पुरस्कार आपण बहुमताने, घट्टपणे करतो आहोत.  


आईची मैत्रिण



आयुष्यात सर्वात जास्त आपल्याशी हितगुज साधते ती आई. तिच्या बोलण्यातून जग कळत असतं. मुलं मोठी झाल्यावर आईशी कमी बोलतात. जगण्याचं वेळापत्रक असं बनतं-बनवतात की त्यात मुलगा आपल्या आईला फार वेळ देत नाही. मात्र, मी आईशी ठरवून बोलत असतो. तिच्या मैत्रिणीशी देखील गप्पा मारत असतो.


आईला घेऊन काल तिच्या मैत्रिणीकडे गेलो होतो. माझी आई 71 वर्षाची तर तिची मैत्रिण 75 वर्षांची आहे. कपाळावर लालभडक कुंकु लावणारी ही मैत्रिण गोदावरी नदी काठी एका झोपडीत रहात होती. काही दिवसांपूर्वीच तिला मायबाप सरकारनं घर दिलं आहे.


आईला पाहून मैत्रिण खुश झाली. आईसाठी तिने दहा रुपयाची गोडीशेव घेऊन ठेवली होती. दोघींच्या मग गप्पा झाल्या. आईची मैत्रिण काही महिन्यांपूर्वी पाय घसरून पडलेली. तिच्या जवळ डॉक्टरच्या गोळ्यांचे पाकिट दिसले. ते पाकिट या आजारी मैत्रिणीचे नसून बाबांचे होते. बाबा शेजारच्या खाटेवर बसलेले होते.


80 वर्षांच्या पतीची या वयात काळजी घेणारी 75 वर्षांची ही आजी म्हणजे माझ्या आईची मैत्रिण. गेल्या 50 वर्षांपासून या दोघींची ही मैत्री घनदाट जंगलातल्या झ-यातील नितळ-गोड पाण्यासारखी शुध्दपणे टिकून आहे.